Francja od kilku lat wzmacnia i intensyfikuje swoją strategiczną obecność wojskową w regionie Indo – Pacyfiku. Wynika to z odradzania się polityki siły w skali globalnej. W praktyce oznacza zaś więcej misji mających na celu ochronę wolności żeglugi (FON) na morzach, do suwerenności nad którymi roszczą sobie pretensje coraz bardziej asertywne Chiny. To również bardziej aktywny udział w regionalnych ćwiczeniach wojskowych, a także silniejsza wola polityczna i zaangażowanie w ochronę multilateralizmu i niehegemonicznego, opartego na zasadach porządku regionalnego i globalnego.
Francja jako mocarstwo regionu Indo – Pacyfiku
Paryż utrzymuje stosunkowo silną obecność wojskową w regionie Indo-Pacyfiku. Ma tam około 4000 żołnierzy działających na Oceanie Indyjskim, podczas gdy na Pacyfiku – około 3000 żołnierzy. [1] Zaangażowanie Paryża w tym regionie jest naturalnym procesem z co najmniej dwóch powodów. Francja nie jest krajem obcym na tym obszarze, ponieważ ma tam swoje terytoria, takie jak wyspy Majotta i Reunion oraz Terytoria Antarktyczne na Oceanie Indyjskim a na Oceanie Spokojnym m.in. Nowa Kaledonia i Polinezja Francuska. Francuskie terytoria Indo-Pacyfiku zamieszkuje około 1,5 miliona ludzi. Francja ma tam również rozległe wyłączne strefy ekonomiczne (EEZ) – aż 9 milionów kilometrów kwadratowych. [2] Warto też pamiętać, że Francja jest zarówno potęgą atomową, jak i stałym członkiem Rady Bezpieczeństwa ONZ, co również wpływa na gotowość tego kraju do podejmowania większej odpowiedzialności i aktywności na arenie międzynarodowej. Francuska Strategia Obrony i Bezpieczeństwa Narodowego z 2017 r. wskazuje wyraźnie na rosnące znaczenie tego regionu zarówno dla samej Francji jak i dla bezpieczeństwa międzynarodowego. Zostało to jeszcze uwypuklone w w raporcie politycznym „Francja i bezpieczeństwo na obszarze Indo-Pacyfiku” opublikowanym w 2019 r. przez francuskie Ministerstwo Obrony. [3]
Centrum świata przesuwa się zdecydowanie w kierunku Indo-Pacyfiku i uwzględniają ten fakt francuskie koncepcje obronne. Francuska Strategia Obrony i Bezpieczeństwa Narodowego z 2017 r. wyraźnie pokazuje rosnące znaczenie tego regionu zarówno dla samej Francji, jak i dla bezpieczeństwa międzynarodowego. Zostało to dodatkowo podkreślone w raporcie politycznym z 2019 r. „Francja i bezpieczeństwo na Indo-Pacyfiku” opublikowanym przez francuskie Ministerstwo Obrony. [4]
Wyzwania regionalne
Francuska polityka w regionie Indo-Pacyfiku odzwierciedla kryzys multilateralizmu w skali globalnej, który jest odczuwalny od mniej więcej dekady; a także powrót polityki z pozycji siły oraz rywalizacji strategicznej. Zjawisko to jest coraz bardziej widoczne w Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej. Od 2012 roku, kiedy do władzy w Chinach doszedł prezydent Xi Jinping, globalna strategia Pekinu, a zwłaszcza strategia regionalna, zostały przewartościowane i przekształcone w sposób radykalny. Nowa asertywność Pekinu na Morzu Południowochińskim znacząco wpływa zarówno na równowagę sił, sojusze, jak i stabilność regionu, przez który przepływa ponad jedna trzecia światowego handlu. Innym ważnym czynnikiem destabilizacji jest nadal Korea Północna, której polityka wewnętrzna i zagraniczna oraz testy rakiet balistycznych są stałym wyzwaniem dla bezpieczeństwa regionalnego. To nie wszystkie ważne kwestie, które przyczyniają się do większego zaangażowania regionalnego Paryża. Indo-Pacyfik stał się strefą wzmożonej aktywności grup terrorystycznych, zwłaszcza po wojnie z tak zwanym Państwem Islamskim w Syrii i Iraku (ISIL, Daesh). Problemem pozostaje także endemiczne piractwo w Cieśninie Malakka, szczególnie dokuczliwe dla handlu regionalnego i międzynarodowego. Walka z nielegalnymi połowami i przemytem narkotyków to również istotne problemy, w rozwiązywaniu których Paryż stara się odgrywać poważną i aktywną rolę. Dodatkowo, wszystkie kwestie regionalne zostały jeszcze zaostrzone wskutek zmian klimatycznych, które w dużej mierze dotykają obszaru Indo-Pacyfiku i Antarktydy. Warto zauważyć, że w ramach swojego zaangażowania regionalnego – w tym kwestii związanych ze środowiskiem i zmianami klimatu – w 2020 r. Francja dołączyła do Stowarzyszenia Współpracy Regionalnej Oceanu Indyjskiego (IORA) jako jego 23. państwo członkowskie. [5]
Zaangażowanie Francji w regionie Indo-Pacyfiku
Zaangażowanie Francji w tym regionie jest wielowymiarowe. Paryż ściśle współpracuje ze Stowarzyszeniem Narodów Azji Południowo-Wschodniej, szczególnie w ramach ADMM + – platformy ministrów obrony ASEAN – oraz szeregu innych krajów, w tym takich potęg, jak Indie, Chiny i Rosja. [6]
Paryż jest stroną traktatu UNCLOS (Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza) i działa na rzecz ochrony zasady wolności mórz poprzez operacje „Swoboda żeglugi”. Jest to swoiste wyjście na przeciw amerykańskiej strategii w tym zakresie. W praktyce oznacza to, że francuskie patrole regularnie operują na Morzu Południowochińskim, na przykład na początku lutego 2021 r. w ramach misji „Marianne”. Rozpoczęła się ona we wrześniu 2020 roku i francuskie okręty pokonały odległość 15 000 km od macierzystych portów Francji, poprzez Morze Południowochińskie, aż do Oceanu Spokojnego. Szczególnie uderzający dla Chin i krajów regionu był fakt, że w patrolu wziął udział francuski okręt podwodny o napędzie atomowym SNA Emeraude. Nie była to pierwsza misja francuskiej marynarki wojennej na wodach, do których suwerenności pretensje rości sobie Pekin. W kwietniu 2019 roku francuska fregata obserwacyjna Vendémiaire przepłynęła przez Cieśninę Tajwańską, co też wywołało oburzenie i protesty Pekinu. [7] Paryż wyjaśniał wówczas, że jego marynarka wojenna przekracza wspomnianą cieśninę co najmniej raz w roku, i że nie było wcześniej negatywnie odebrane przez władze chińskie. Władze francuskie dały przy tym jasno do zrozumienia, że Paryż nadal będzie bronić wolności żeglugi zgodnie z prawem morskim. To oczywiście także dowód na realną współpracę dla takich krajów – partnerów Francji, jak Indie, Japonia czy Australia, które niepokoją coraz bardziej asertywne działania Pekinu na morzach regionu. Francja nie poprzestała na wspomnianej misji na Morzu Południowochińskim. Ważnym sygnałem zarówno dla partnerów i sojuszników, jak i dla Chin była także misja „Joanne d’Arc”, wykonywana na obszarze sięgającym Japonii. Na początku kwietnia 2021 r. w ramach tej misji odbyły się w Zatoce Bengalskiej międzynarodowe ćwiczenia wojskowe „La Perouse”, w których pod przewodnictwem Paryża uczestniczyły marynarki wojenne z bloku Quad: Indii, Stanów Zjednoczonych, Australii i Japonii.
„La Perouse” była pomyślana jako część składowa szerszych działań mających pomóc w zapewnieniu bezpieczeństwa i stabilności regionu Indo-Pacyfiku. Francuska coroczna misja Jeanne d’Arc ma na celu poprawę współpracy z partnerami w zakresie obserwacji, przechwytywania na morzu i operacji lotniczych. [8] Wraz z Indiami, które są strategicznym partnerem Paryża w regionie, Francja organizuje ćwiczenia „Shakti”, „Varuna” i „Garuda”, obejmujące marynarkę wojenną, armię i siły powietrzne. [9] Jeśli chodzi o współpracę z Indiami, Francja jako czwarty na świecie eksporter broni jest kluczowym partnerem dla New Delhi, ale także dla innych regionalnych sojuszników: Australii, Singapuru i Malezji. [10]
Konieczność budowy nowej architektury bezpieczeństwa na Indo – Pacyfiku
Francja zawsze była mocarstwem basenu Indo-Pacyfiku. Jednak w ostatnim dziesięcioleciu Paryż został zmuszony do ponownego przeanalizowania swojej strategii wobec tego regionu, który stał się poważnym wyzwaniem ze względu na ogromny wzrost swego znaczenia pod względem militarnym, gospodarczym i technologicznym. Środek świata tam się właśnie przesuwa, co znalazło odzwierciedlenie także we francuskiej polityce zagranicznej i polityce bezpieczeństwa. Wzrost potęgi Chin i ich asertywność w regionie Indo-Pacyfiku przyczyniły się do zacieśnienia współpracy strategicznej Paryża z sojusznikami regionalnymi – m.in. Indiami, Japonią, Australią i Stanami Zjednoczonymi. Ten proces będzie kontynuowany, gdyż istnieje realna potrzeba przewartościowania i przebudowy architektury bezpieczeństwa w tym regionie, by wolny i otwarty Indo-Pacyfik przetrwał. Francja z pewnością będzie odgrywała w tym procesie poważną rolę.
autorzy: dr Małgorzata Bonikowska, prezes Centrum Stosunków Międzynarodowych oraz dr Bruno Surdel, analityk Centrum Stosunków Międzynarodowych.
[1] The French armed forces are planning for high-intensity war | The Economist
[2] French Indo-Pac Strategy: A Balancing Act – Second Line of Defense (sldinfo.com)
[3] France and Security in the Indo-Pacific, French Ministry for the Armed Forces, 2019, www.defence.gouv.fr
[4] La stratégie de défense française en Indopacifique (defense.gouv.fr)
[5] Indian Ocean Rim Association (IORA) | Australian Government Department of Foreign Affairs and Trade (dfat.gov.au)
[6] ADMM-Plus – ASEAN Defence Minister’s Meeting (ADMM)
[7] In a first, a French Navy frigate crossed the Taiwan Strait – Naval News
[8] Multinational Naval Forces Conduct Exercise La Perouse > U.S. Indo-Pacific Command > 2015 (pacom.mil)
[9] France and Security in the Indo-Pacific, French Ministry for the Armed Forces, 2019, www.defence.gouv.fr
[10] Trends in international arms transfers, 2020 (sipri.org)